Brief van Francis Smets (cultuurfilosoof, schrijver) aan Serge Haelterman;
Beste Serge,
Je slaagt erin om aan het schijnbaar meest banale en basale, grond, aarde, een grote rijkdom te ontginnen. Je laat je als het ware door de aarde bewerken – terwijl we toch gewoon zijn te veronderstellen dat het de mens is die de aarde bewerkt, omvormt, nuttig maakt in dienst van het materiële overleven. Wat je (ten koste van een grote inspanning) brengt, is zo volmaakt nutteloos! En dat spreekt me sterk aan. Je opent de ogen voor een ander aspect van het mens-zijn. Dat we ‘de grond moeten bewerken’ beschouw ik als een metafoor voor het materieel overleven in het algemeen. Geen mens twijfelt aan de noodzaak hiervan. Die is vanzelfsprekend. Maar er is iets heel anders dat veel minder vanzelfsprekend is en dat we in onze hedendaagse cultuur uit het oog (of uit de ziel) verloren zijn. Vandaag zijn we eenzijdig beland in de idee dat nutsmaximalisatie de weg naar geluk is. ‘Goed is, wat nuttig is’. Het is een grote mystificatie. We vergeten dat mensen vooral ook geestelijk behoeften hebben. Ondertussen zijn we achtergelaten met een immense innerlijke leegte, we missen iedere grond aan het bestaan. Het is veel belangrijker de afgrond te cultiveren. Dat vind ik mooi aan deze werken met aarde. Door de manier waarop je de grond bewerkt, cultiveer je in feite de afgrond. Je maakt hem tot een vertrouwd deel van ons zijn. Je rebelleert tegen de wereld van het nut. Je draagt de aarde, maar in feite word je door haar gedragen in deze werken. Jij bent de dienaar. Je erkent in de aarde de oorsprong en de reden van ons bestaan als mensen. Zo geef je ons opnieuw een woonst. Je vervangt het nuttige door het poëtische, het vreemde, het onredelijke – steeds indachtig het mooie woord van Hölderlin (door Heidegger heropgepikt): “dichterisch wohnet der Mensch auf dieser Erde” De verschillende draagsystemen van de aarde vormen samen een geheel dat in feite de aarde heiligt. Door poëzie verhef je de aarde, vergeestelijk je haar, terwijl haar om nuttige redenen bewerken haar in feite steeds vernedert.
Hartelijke groeten,
Francis